3 Günden Az İstirahat Alan Sigortalının Ücreti Kim Tarafından Ödenmelidir?

Sosyal Güvenlik Kanunu, İş Kanunu Ve Borçlar Kanunu Çerçevesinde; 3 Günden Az İstirahat Alan Sigortalının Ücreti Kim Tarafından Ödenmelidir?

Geçici iş göremezlik ödeneği yani halk arasında bilinen adıyla istirahat parası veya rapor parası adından da anlaşılacağı üzere sigortalı çalışanın geçici olarak iş görme edimini yerine getiremediği sürede istirahatli olarak geçirdiği sürede Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kendisine ödenen ücrettir. Kişinin iş kazası geçirmesi, meslek hastalığına yakalanması, hastalık halinin oluşması veya sigortalı kadının analığı halinde verilmekte olan geçici iş göremezlik ödeneği yatarak tedavilerde prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınarak prime esas günlük kazancın yarısı iken, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisi tutarındadır.
Sigortalıların Geçici İş Göremezlik Ödeneği Alabilme Şartları Nelerdir?
SGK’nın sigortalı çalışan bir kişiye Geçici iş göremezlik ödemesi yapabilmesi belli şartlar sağlandığı taktirde mümkündür. Bu şartlarsa 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18.maddesinde belirtilmiştir.[1] Buna göre ilk olarak; alınan istirahat raporunun SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından alınmış olması şartı aranmaktadır.

Bu şartın yerine getirilmesi halinde; Mülga Kanunlarda Bağ-kur kapsamında değerlendirilen, 5510 sayılı Kanunda ise 4(b)’li sayılan sigortalıların ise iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık hallerinde iş göremedikleri sürelerde aldıkları istirahat raporları için SGK tarafından verilen geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilme şartları ise bu kişilerin; geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması diğer bir ifadeyle SGK’ya her hangi bir borçlarının bulunmamasıdır.

Hizmet akdi ile bir işverene bağlı çalışan işçiler yani Mülga Kanunlara göre SSK’lı kapsamında olup; 5510 sayılı Kanunda ise 4(a)’li sayılan sigortalılara ise İş kazası, meslek hastalığı ya da ya da analık halleri nedeniyle iş göremezliğe uğraması halinde rapor aldığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenirken; bunların dışında kalan hastalık vb. sebeplerle iş göremezlik hali oluşan sigortalıya ise geçici iş göremezliğin (rapor/istirahat tarihinin)üçüncü gününden başlamak üzere her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

Ayrıca unutulmaması gereken bir nokta sigortalıların bu ödeneği alabilmeleri için çalışmadıklarına dair bildirimin elektronik ortamda SGK’ya bildirilmesi zorunluluğudur.
İşçinin Çalışmadığı Hangi Hallerde İşverence Ücretinden Kesinti Yapılamaz?
4857 Sayılı İş Kanununda hangi hallerde işçi ücretinde kesinti yapılamayacağı açıkça belirtilmiştir.[2] Buna göre;
- İş Kanunu 27. Maddesinde; fesih bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur,
-İş Kanunu 46.Maddesinde; işçilere tatil gününden önce çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir,
- İş Kanunu 47.Maddesinde ise; işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir hükümleri bulunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun ilgili maddelerinde de görüldüğü üzere, hizmet akdi ile çalışan sigortalıların işyerinde çalışmadığı halde işveren tarafından kendisine ücret ödenmesini gerektiren istisnai haller içerisinde; 3günden az istirahat süreleri ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır

3 Günden Az Alınan İstirahat Raporlarının Parası Kim Tarafından Ödenecek?
Hal böyleyken yukarıda açıklandığı üzere 3 günden az rapor alan sigortalıların ücretinin kim tarafından ödeneceği büyük bir sorun teşkil etmektedir. SGK’nın işçiye ödemediği 3günden az rapor parasını, işverenler de istirahat süresi boyunca işyerinde de çalışmadığı gerekçesi ile ödemek istememektedir.

4 Şubat 2011 tarih ve 27836 sayılı Resmi gazetede yayımlanan ve 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni 6098 Sayılı Borçlar Kanunu bu konuya açıklık getirmiştir.[3] Buna göre 409.Maddesinde: “Uzun süreli bir hizmet ilişkisinde işçi, hastalık, askerlik veya kanundan doğan çalışma ve benzeri sebeplerle kusuru olmaksızın, iş gördüğü süreye oranla kısa bir süre için iş görme edimini ifa edemezse işveren, başka bir yolla karşılanmadığı takdirde, o süre için işçiye hakkaniyete uygun bir ücret ödemekle yükümlüdür.” demiştir.

Böyle durumlarda; ilk olarak işveren atıfet kabili olarak tabir edilen iyi niyet ve gönüllülük esasında sigortalının çalışmadığı 2 günlük ücreti ödeyebilir. İşveren kendi isteğiyle söz konusu iki günlük istirahat süresi için işçiye ücret ödemek istemese, ayrıca bu konuda herhangi bir iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükmü bulunmasa dahi, eğer işçinin ücreti aylık olarak (matbu) belirlenmişse bu durumda da söz konusu iki gün için işverenin işçiye ücret ödemesi gerekir.

İşçi ile işveren arasında yapılmış bir iş sözleşmesi varsa, iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde, işçinin geçici iş göremezlik ödeneği alamadığı iki günlük istirahat süresi için işverence işçiye ücretinin ödeneceğine dair bir hüküm varsa, işverenin işçiye söz konusu iki gün için ücretini ödemesi gerekmektedir.

Bu durumda sigortalılar 3günden az süreli istirahatleri için işverenden ücret talep edebilmektedirler. Ancak burada bir sorun karşımıza çıkmaktadır; “hakkaniyete uygun” ibaresi kavramı… İşverenin çalışana vereceği iki günlük ücreti öderken hangi değerlendirmede bulunacağı muallakta kalmıştır. Uygulamada ise genel olarak bu ücretin asgari ücret baz alınarak ödendiği görülmektedir.

Burada unutulmaması gereken nokta ise sigortalı yevmiyeci/gündelikçi olarak çalışıyor ve günlük ücret esasına göre ücret alıyorsa, işverenin çalışılmayan günlerin ücretlerini kesebileceğidir.

[1] 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18.Madde

[2]4857 Sayılı İş Kanunu 26. 46. 47 Madde

[3] 6098 Sayılı Borçlar Kanunu 409. Madde

-----------------------

Mesut Şahin - MuhasebeTR.com
Sosyal Güvenlik Denetmeni
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü